25 stycznia obchodzony jest przez mieszkańców jako Święto Miasta. Rok rocznie na sali widowiskowej BOK, z tej właśnie okazji, organizowana jest uroczystość, podczas której Burmistrz Barlinka, wręcza pamiątki parom obchodzącym Złote i Srebrne Gody. Z wiadomych względów, impreza w tym roku się nie odbędzie, została bowiem odwołana.

REKLAMA

My ze swej strony, przybliżymy Państwu historię, która wydarzyła się 25 stycznia 1278 roku. W czasie panowania margrabiego Ottona i Albrechta z Brandenburgii, dzierżawcy młyna Henrykowi Toyte, zlecono założenie miasta. Uroczysty akt, podpisano dokładnie 743 lata temu. Od tego dnia ówcześni osiedleńcy, mogli już nazywać swoje miejsce urodzenia, jako miasto „Nowy Berlin” (różnie zapisywane). Taka była jego pierwotna nazwa, której używano do 1499 roku. Później był m.in. Berlinchen, Berlinichen, Berlingken czy też Berlynken.

Zanim miasto zostało oficjalnie założone, na tych ziemiach istniała już osada. Jak uważał historyk Paul von Niessen, miała ona charakter typowo obronny. Barlinek został założony na skraju wójtostwa gorzowskiego, w kompleksie leśnym, nad jeziorem. Miało to duże znaczenie strategiczne w stosunku do pobliskich Pełczyc. Ba… sądził nawet, że między Barlinkiem a Pełczycami dochodziło do wyścigu zbrojeń. Jedno jest pewne, margrabiowie nakazując założenie „Nowego Berlina”, zdawali sobie sprawę z zagrożenia płynącego ze strony Pełczyc.

Jednak ziemie pełczyckie zostały szybko zajęte przez założycieli Barlinka, co zakończyło wyścig zbrojeń a oba miasta od 1280 roku, stały się bazami margrabiów przeciwko Pomorzu. Wiemy więc, że Barlinek założono z pobudek czysto polityczno – militarnych. Jednak czy mogły być inne powody? Jednym z nich może być także zurbanizowanie słabo zaludnionych terenów. Drzewa do budowy było u nas pod dostatkiem a i położenie na skrzyżowaniu ważnych szlaków komunikacyjnych wiele znaczyło.

Widok miasta od strony jeziora z widokiem murów obronnych wzniesionych w XIV/XV w.
autorstwa Caspara Meriana z dzieła „Theatrum Europaeum” z 1650 r. (Frankfurt/Men)

Wróćmy jednak do dokumentu, który nazywamy aktem lokacyjnym. Wspomniany już Paul von Niessen mówi o tym, że w porównaniu z innymi aktami lokacyjnymi, barlinecki jest niewiarygodnie mało mówiący. W dokumencie nie ma mowy o żadnych przywilejach dla miasta, z ilu łanów się składa itp. Czytamy tam jedynie o prawach przyznanych pierwszemu burmistrzowi, czyli Henrykowi Toyte.

Zapisane jest w nim również tworzenie się domu handlowego, sklepów mięsnych, piekarni, ogrodów i wspomniano o dochodach z kasy miejskiej. Jak pisze więc historyk Grzegorz Brzustowicz, dokument ten można nazywać jedynie dokumentem sołtysim. Drugi, wystawiony dla mieszczan, prawdopodobnie zaginął. Na koniec słów kilka o samym mieście w średniowieczu. Powstało ono na planie elipsy, dostosowanej do warunków naturalnych, która została rozciągnięta w kierunkach południowo – zachodnim i północno – wschodnim o wymiarach 460x330 metrów.

Zanim jednak uzyskało ono prawa miejskie, istniał już w nim kościół i młyn. Już w XIII i XIV wieku solidnie dbano o miejski system obronny, otaczając je murami. Wewnątrz wytyczone zostały ulice, kwartały i działki, na których stawiano domy. Zabudowa była bardzo ciasna a domy drewniane, kryte strzechą. Mieszkańców mogło nie być więcej niż pięciuset a zamieszkiwali w przybliżeniu w stu domach. Grupy etniczne to potomkowie niemieckich kolonistów i grupa Żydów. Do miasta należało pięć młynów, pola, nieużytki, las i wody. W końcu XIV i XV wieku urząd sołtysi przeszedł na radę miejską. W tym miejscu warto również wspomnieć o rodzinie Henryka Toyte, pierwszego burmistrza Barlinka. Władali oni tymi terenami aż do XIV wieku, kiedy to z niewiadomych przyczyn, ród zniknął z ksiąg historii.

Źródło:

1) Führer durch Berlinchen Und Umgebung, 1934 r. Przewodnik po Barlinku i okolicach (Muzeum Regionalne w Barlinku)
2) Nadwarciański Rocznik Historyczno – Archiwalny nr 25, Grzegorz J. Brzustowicz „Powstanie miasta Barlinka”
3) Nadwarciański Rocznik Histroyczno – Archiwlany nr 24, Grzegorz J. Brzustowicz „Organizacja przestrzenna i ustrój miasta Barlinka w średniowieczu”
4) Nadwarciański Rocznik Historyczno – Archiwalny nr 5, Gorzów Wlkp. 1998 r., Edward Rymar „Toytenowie – rodzina dziedzicznych sołtysów Barlinka”
5) Fotografie archiwum Muzeum Regionalne w Barlinku

M.Przybylska 

Dodaj komentarz