Danków niewielka wieś położona w województwie lubuskim, w połowie drogi pomiędzy Strzelcami Krajeńskimi a Barlinkiem. To miejsce niezwykłe, pełne tajemnic i niezwykłych wydarzeń historycznych. W średniowieczu Danków był miastem założonym w XIV wieku na fali kolonizacji miejskiej, uzupełniając sieć miast powstałych w XIII wieku. Jako osada wiejska powstał znacznie wcześniej w obrębie kasztelani santockiej i poprzez nią związany był z Wielkopolską.

Po utracie kasztelanii santockiej około roku 1260 na rzecz Brandenburgii oraz po zmianach administracyjnych Danków przynależał do ziemi strzeleckiej. Wraz z nią wchodził w skład Nowej Marchii.

REKLAMA

ZAMEK

Jeszcze przed lokacją miasta w Dankowie istniał zamek - dwór wraz z dobrami należącymi do margrabiów brandenburskich. Było to miejsce często odwiedzane przez margrabiów, którzy przybywali tu na polowania, a przy okazji odbywali roki sądowe. Podróżująca razem z margrabią kancelaria wydała w Dankowie szereg dokumentów regulujących stan prawny okolicznej szlachty i mieszczaństwa. W latach 1402-1454 Danków wraz z całą Nową Marchią pozostawał w rękach Krzyżaków jako zastaw margrabiów.

Krzyżacy urządzili tu jedną z dwóch administracji lasów nowomarchijskich, którą zarządzał z Dankowa jeden członek zakonu przy pomocy świeckich urzędników. Można przypuszczać, że dwór obronny-zamek w Dankowie zbudowano na planie czworokąta z wieżami w narożnikach. Podobna budowla przetrwała w niedalekim Karsku.

MIASTO

Po upływie kilkudziesięciu lat od pierwszych lokacji miejskich na pograniczu wielkopolsko - pomorskim nastąpił drugi etap kolonizacji miejskiej, powiązany z procesem kolonizacji wiejskiej. W zamiarze było rozszerzenie handlu i produkcji rolnej i hodowlanej, a tym samym zwiększenie dochodów z podatków oraz innych świadczeń.

Nowe miasta miały integrować wokół siebie życie gospodarcze. Zarówno Danków jak i inne ośrodki tego typu, nie były jednak w stanie konkurować ze starszymi miastami, nigdy im nie dorównały a z czasem zamarły.

Do dziś w Dankowie czytelne są relikty byłego miasta. Przede wszystkim zachował się układ przestrzenny typowy dla tego regionu. Mimo wymiany zabudowań w wyniku działań wojennych i kataklizmów, zachował się układ ulic i placu rynkowego. Zachowały się także budowle obronne z czasów średniowiecza. Są one ewenementem tamtej epoki, rzadko występującym gdzie indziej. Właścicieli Dankowa ani jego mieszkańców nie stać było na wzniesienie murowanych umocnień, pozostały więc te pierwotne, ziemno-wodne.  

Do dziś przetrwały fragmenty podwójnych wałów i fos. Nie zachowały się natomiast budynki bramne-drewniane, podobnie jak palisada na wałach. Dojścia do bram broniły dwa gródki strażnicze zachowane w dobrym stanie. Gródek północny bronił przejścia po grobli, usypanej miedzy jeziorami dankowskimi od strony Barlinka, a gródek południowy bronił bramy od strony Strzelec.

Do połowy XIX wieku kościół stał od czasów lokacji pośrodku rynku otoczony cmentarzem. Nowy kościół zbudowano na gruncie majątku właścicieli, rodziny von Brand. Funkcje miejskie Dankowa zanikły w połowie wieku XVI.

Kościół w Dankowie - widok od strony wsi.

CHYŻA

Od strony zachodniej miasteczka, na rozległym pagórku przyległym do mniejszego jeziora powstała w średniowieczu osada służebna, niepodległa władzy miejskiej tzw. chyża /niem.Kietz/.

Zamieszkiwali ją głównie rybacy a także smolarze, którzy z pozyskiwanego w pobliskiej puszczy drewna sosnowego /szczap smolnych/ pozyskiwali poprzez wypalanie w specjalnych piecach ziemnych smołę, dziegć i popioły tzw. potaż. Do produkcji potrzebna była także woda, którą zapewniało jezioro. Świadczy o tym niemiecka nazwa jeziora - Kinelank co zostało nieudolnie przetłumaczone jako jezioro Kinołęka.

W połowie XIX wieku na chyży dankowskiej założono nowy cmentarz, funkcjonujący do roku 1945. Na przeciw cmentarza działała gospoda i agencja pocztowa.

WŁAŚCICIELE

Margrabia brandenburski Fryderyk II w roku 1465 nadał Danków Burchardowi von Papstein wraz z korzyściami uzyskiwanymi z Puszczy Dankowskiej. W rękach rodu Papsteinów Danków pozostał do roku 1788 , kiedy to z powodu braku męskiego potomka przeszedł na Adama Fryderyka von Bock, męża Ludwiki Fryderyki siostry ostatniego Papsteina. Po jej śmierci w roku 1803, właścicielami została rodzina von Massow.

Kolejna zmiana właścicieli miała miejsce w roku 1820, kiedy to Danków nabyła rodzina von Brand. Jej przedstawiciel Gustaw von Brand od roku 1828 rozpoczął modernizację majątku .Za jego czasów wybudowano nowy pałac i budynki folwarczne. Rodzina von Brand posiadała Danków do roku 1910.Ponownie brak męskiego potomka spowodował przejęcie majątku przez spokrewnioną z Brandem rodzinę von Erxleben. Ostatnią z tej linii była Cora von Erxleben, która została żoną Wicharda von Alvensleben. Popełniła samobójstwo na krótko przed wejściem Rosjan w dniu 29 stycznia 1945 roku. Jej mąż oficer Wermachtu przeżył wojnę i zmarł w roku 1982.

WIEŚ I FOLWARK

W XVI wieku Danków na powrót stał się wsią funkcjonującą w cieniu dworu. Zmiany gospodarcze nastąpiły dopiero w XIX wieku.

Reformy pruskie sprzyjały przemianom gospodarczym i społecznym. Nowi właściciele rodzina von Brandt inwestowała w folwark systematycznie od roku 1820. Stary obronny dwór został rozebrany, a w jego miejscu zbudowano klasycystyczny pałac na miarę ambicji właścicieli. Folwark zintegrowany był ze wsią. Wprawdzie południowa część Dankowa należała do indywidualnych rolników , ale w części północnej w połowie XIX wieku, wybudowano domy z mieszkaniami dla robotników folwarcznych tzw. czworaki.

Wewnątrz wsi ulokowano budynki administracji leśnej wraz z zapleczem technicznym i mieszkaniami dla pracowników.

Dawny rynek przydzielony został szkole. Rozebrany został stary kościół, wybudowano natomiast budynek szkoły, drugi budynek szkolny postawiono na początku XX wieku/świetlica/. Brandowie ufundowali także nowy kościół na obrzeżach parku dworskiego.

Pałac rodziny von Brand.

ZABYTKI

Mimo zniszczeń spowodowanych przez Rosjan w czasie zajęcia wsi w końcu stycznia 1945 roku oraz błędnej polityki gospodarczej późniejszych władz polskich w Dankowie zachowały się liczne zabytki z różnych epok historycznych. Zaliczamy do nich:

• Zespół pałacowo-parkowy przyległy do jeziora Wielgiego/Dankowskiego Wielkiego/. Główny obiekt, klasycystyczny pałac został spalony przez Rosjan, a jego bogate wyposażenie zniszczono. Ocalał budynek oranżerii oraz mury otaczające ogród użytkowy. Czytelny jest układ rozległego parku, mimo poważnej dewastacji drzewostanu. Na końcu alei spacerowej wznosi się niszczejące mauzoleum dawnych właścicieli. Ma ono formę katakumby z neogotyckim przedsionkiem.
• Zespół folwarczny jest przykładem architektury folwarcznej z czasów XIX wieku. Jest główną atrakcją turystyczną Dankowa mimo zmian użytkowania i częściowej dewastacji. W jego obrębie zachowały się klasycystyczny dwór zarządców , obora zbudowana w stylu neogotyku angielskiego epoki Tudorów, stajnia z wieżą - gołębnikiem, wozownia, budynki inwentarskie i trzy bramy wjazdowe w formie neogotyckich łuków.
• Kościół zbudowany po roku 1840 na skraju parku, otoczony ceglanym murem. Posiada wieżę zakończoną murowaną iglicą. Jest dobrze zachowaną budowlą z niewielkimi zmianami wnętrza.
• Szkoła wiejska. Zachowały się dwa budynki: starszy z drugiej połowy XIX wieku oraz nowszy z roku 1920.
• Umocnienia miejskie pochodzące z czasów lokacji miasta. Zachował się duży fragment podwójnych wałów i fos/obecnie suchych/ od strony jeziora Wielgiego. Do obecnych czasów zachowały się także dwa gródki strażnicze. Pierwszy znajduje się na skraju parku w pobliżu kościoła, drugi przy wjeździe od strony Barlinka na grobli między jeziorami.
• Cmentarz założony w drugiej połowie XIX wieku na chyży, otoczony jest częściowo kamiennym murem. Zachował się stary drzewostan i liczne nagrobki. Cmentarz użytkowany był do roku 1945.

Danków to nie tylko zabytki i ciekawa historia. To również niezwykłe bogactwo przyrodnicze, którym zajmiemy się w kolejnym artykule.

Zdzisław Linkowski

Foto: Adam Sokołowski

Historia kilku miejscowości leżących w okolicach Barlinka.

KLAUSDORF, WIEŚ CYSTEREK

Wieś położona w niewielkiej odległości od Barlinka, o której po raz pierwszy napisano w 1289 roku. Owy wpis dotyczył nadania tych ziem na rzecz Wernera Albusa Witte. Miejscowość wówczas…

RICHNOW A RZEKA MYŚLA

Położony kilka kilometrów na południowy zachód od Barlinka Richnow, został założony w średniowieczu a pierwsza wzmianka o nim, pochodzi z 1337 roku. Była to typowa wieś, założona na…

MÜCKENBURG, WIEŚ W ŚRÓDLEŚNEJ KOTLINIE

Miejscowość położona w obrębie śródleśnej kotliny z sąsiadującymi z nią licznymi jeziorami polodowcowymi. Z niemiecka Mückenburg a po polsku Moczydło. Właśnie tą wieś, chcemy dziś

TAJEMNICZY DANKÓW - ''GDYBY DRZEWA MOGŁY MÓWIĆ''

Historia Dankowa i jego mieszkańców jest nierozerwalnie związana z przyrodą. Najpierw była puszcza, później pojawili się pierwsi osadnicy, którzy wykorzystali puszczańskie drewno do budowy…

CHURSDORF, ŚREDNIOWIECZNE MOSTKOWO

Wymieniana w kronikach już od 1296 roku miejscowość, oddalona od Barlinka o około 10 km, z niemiecka nazwana została Chursdorf. W tym roku odnotowane zostało prawo patronatu nad tutejszą

TAJEMNICZY DANKÓW

Danków niewielka wieś położona w województwie lubuskim, w połowie drogi pomiędzy Strzelcami Krajeńskimi a Barlinkiem. To miejsce niezwykłe, pełne tajemnic i niezwykłych wydarzeń

DWORZANIE Z NIEPOŁCKA

Pełna roślin naczyniowych i mszaków.  Poddana przez tysiące lat czynnikom erozyjnym. Jej szerokość to 2-3 km a głębokość 80-90 m. Imponująca, poprzecinana jarami a różnice jej poziomów…

SIEDE, WIEŚ NA SKRAJU PIĘKNEGO LASU

Żydowo, wieś położona ok. 3,5 km od Barlinka. Podobnie jak inne miejscowości, również i ta swoje początki ma w średniowieczu. Pierwsze wzmianki o niej, znajdziemy w księgach pod datą

FUNDATOR HALI Z DZIKOWA

W 1923 roku, w Barlinku otwarto halę sportową. Jej fundatorem był baron Dietrich von Klitzing, urodzony 18 lutego 1873 roku w Dzikowie. I właśnie tym razem, zapraszamy Państwa w historyczną

DEETZ, HISTORIA DZIEDZIC

Opowieścią o powstaniu Moczkowa, rozpoczęliśmy krótki cykl, w których chcemy Wam przybliżyć historię kilku miejscowości leżących w okolicach Barlinka. Dziś, zapraszamy w wirtualną

TOBELHOF, CZYLI JAK POWSTAŁO MOCZKOWO

O powstaniu Barlinka wiemy dużo. Jego pierwszym burmistrzem był Henryk Toyte. Rycerz, za rządów którego miasto rozrosło się, było silne i bogate. Akt nadania praw miejskich został podpisany…

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

Dodaj komentarz