Rodzina Schwartz kierująca przez 85 lat słynną fabryką, pługów zapisała się trwale w historii miasta. Zastanawiające jest to, że o tak znaczącej dla rozwoju miasta rodzinie jest tak mało opracowanego materiału. Trudno o Schwartzach znaleźć bardziej szczegółowych informacji w historycznych opracowaniach. Także niezmiernie skromne są informacje o tej rodzinie zapisane w Internecie.

Nawet internetowe kroniki rodzinne miasta Berlinchen, gdzie zapisanych jest tysiące przedwojennych mieszkańców Barlinka nie zawierają pełnych informacji o właścicielach fabryki pługów. To co możemy tam przeczytać o Schwartzach jest niepełne i zawiera wiele nieścisłości i błędów. Brak jest nawet wzmianki o założycielu zakładu pługów Eduardzie. Wymieniony jest jedynie Otto, choć nie podana jest jego data urodzin i śmierci, oraz Adolf, przy którym możemy przeczytać jedynie datę urodzin. Na dodatek nazwisko w kronikach zostało zapisane błędnie. Zamiast Schwartz napisano Schwarz. Zastanawiające jest skąd się wzięły te błędy? Brak tych informacji sugerowałby, że nie żyje już nikt z Schwartzów i z tego powodu nikt nie może obecnie przekazać do kroniki danych o swojej rodzinie. Można się domyślić, że informacje o Otto i Adolfie podał zapewne ktoś nie z rodziny. Tylko tak tłumaczyłem sobie błąd w pisowni nazwiska i braki w datach.

Pocztówki z Barlinka, na której widać Fabrykę Pługów Schwartzów.

Jak się mogłem później dowiedzieć myliłem się uważając rodzinę tą za wymarłą? Wojnę przeżyła Lilly Schwartz żona Adolfa, która z najmłodszą córką Ingeburg jako jedyne zostały pod koniec stycznia 1945 roku w posiadłości Johanneshöh (dzisiejsze Janowo), a także druga córka Helga. Syn Adolfa i Lilly, Werner Schwartz zaginął w czasie wojny. Prawdopodobnie poległ w marcu 1945 roku w walkach o Kołobrzeg. Miał w chwili śmierci 34 lata. Wojnę przeżył jego syn Hartwig z matką Irmgardą. Młoda wdowa, krótko po wojnie wyszła ponownie za mąż za Gerta Stierlena, a syn jej i Wernera, który nie mógł pamiętać ojca (urodził się bowiem w kwietniu 1944 roku), przyjął nazwisko ojczyma. Ostatni z żyjących Schwartzów, Hartwig został lekarzem i mieszka do dnia dzisiejszego w Monachium.

Dużo cennych informacji o rodzinie Schwartz uzyskać można czytając wspomnienia /1/ Charlotte Berg, która przez 13 lat pracowała w gospodarstwie Johanneshöh u Eduarda i Johanny Schwartz, oraz wspomnienia /2/ Lilly Schwartz z domu Ferber, żony Adolfa. Zapiski te pozwalają poznać wiele istotnych szczegółów z życia barlineckich przemysłowców.

REKLAMA

Twórca fabryki pługów Eduard urodził się w Meklemburgii w miejscowości Gnoien niedaleko Rostoku. Jego rodzice: Jochim i Wilhelmine pochodzili także z Meklemburgii. Nim Eduard przebył do Barlinka gospodarował najpierw w Gerzlow (dzisiejszym Jarosławsku), później od 1850 roku w Granow (dzisiejszym Granowie). Po przybyciu w 1859 roku do Barlinka, zakupił teren pod przyszłą fabrykę. Sześć lat później w 1865 roku nabył oddalone niedaleko od fabryki gospodarstwo w Janowie.

Piszące wspomnienia szczególnie ciepło odnosiły się do rodzinnej posiadłości Schwartzów, to jest do Johanneshöh, w którym czas wyznaczał zegar z kukułką kupiony przez Eduarda u zegarmistrza w Choszcznie i w którym wiódł życie pełne troski, pracy, a także sukcesów założyciel fabryki pługów Eduard z małżonką Johanną.

Posiadłość rodziny Schwartz w Johanneshöh (Janowie).

Kolejne pokolenia Schwartzów mieszkały już poza Janowem to jest w Barlinku. Syn Eduarda, Otto, który przejął po ojcu kierowanie fabryką, mieszkał ze swoją rodziną przy ulicy Dworcowej, a syn Otto, Adolf ze swoją rodziną zamieszkał przy ulicy Strzeleckiej. Rodzina utrzymywała między sobą dobre relacje, a ich wizyty u nestora rodu w Janowie nie były rzadkie. Okazją do rodzinnych spotkań były zwłaszcza urodziny Eduarda i Johanny, podczas których podawano smakowite makowe strucle, z których słynęła babcia Johanna.

Na zdjęciu trzy pokolenia rodziny Schwartz, po środku Eduard, po prawej jego syn Otto, a po lewej jego wnuk Adolf.

Lektura wspomnień Charlotte Berg i Lilly pozwala poznać problemy epoki, codzienne życie w gospodarstwie rolnym, relacje rodzinne, w których dominującą rolę pełnił mężczyzna, co nie kłóciło się jednak z okazywanym szacunkiem wobec kobiet, a szczególnie wobec matki.

Czytając te zapiski poznajemy bliżej Eduarda Schwartza. Jego cechy charakteru czynią go nam bardzo bliskim. Był roztargnionym, niepunktualnym, nie zwracającym uwagi na ubiór. Zaobserwować możemy, także jego pracowitość, pasje, które sprawiały, że zapominał o wszystkim, przywiązanie do rodziny i duże poczucie humoru. Dowiadujemy się także o jego głębokiej pobożność, która objawiała się nie tylko uczestnictwem w niedzielnych mszach i znajomością z pastorem Schmidtem, ale także codzienną modlitwą także przed posiłkami.

Grobowiec rodziny Schwartz na cmentarzu barlineckim. Zdjęcie pochodzi z 1956 roku, kiedy jak widać grobowiec jeszcze istniał. Zniszczenie tej mogiły jest przykładem profanacji historii i pamięci o ludziach, którzy byli ważni dla tego miasta.

Informacje zawarte we wspomnieniach, oraz pomoc byłych mieszkańców Berlinchen, a szczególnie dr. Dietricha Berga, /3/ umożliwiły mi stworzyć sześciopokoleniowe choć pewnie niepełne drzewo rodowe Schwartz.

Andrzej Mrowiński

Przypisy:
1. Charlote Berg, wspomnienia prywatne gospodyni pracującej 13 lat w Johanneshöh u Schwartzów, łączyło ją także pokrewieństwo z właścicielami ze strony żony Eduarda.
2. Lilly Schwartz, wspomnienia prywatne żony Adolfa Schwartza.
3. Dietrich Berg, Wydanie prywatne wspomnień: „Berlinchen – Barlinek, was war, was blieb, was ist.“

Publikowany wyżej tekst został opracowany w 2013 roku na zlecenie firmy HaCon w trakcie przygotowania wydania albumu odlewni. Fragmenty tekstu drukowane były w Echu Barlinka w lutym 2014 roku

Dodaj komentarz