Naturalne położenie Barlinka w centrum kompleksu leśnego sprawiło, że przemysł dający zatrudnienie wielu robotnikom w dużym stopniu związany był z gospodarką leśną. Pierwotne barlineckie bukowe knieje, w których sporadycznie spotkać można było pojedyncze dęby, zaczęto zagospodarowywać na początku XIX wieku.

Wówczas to pozyskanie drewna nabrało cech planowej gospodarki, a gospodarka leśna uległa zasadniczym zmianom. Dotychczasowy wyręb metodą „przerzedzeniową” zastąpiono uprawami i planową wycinką, o których decydowała administracja leśna. W tym okresie zaczęto w większym stopniu uprawiać sosnę, która to do tej pory na te tereny musiała być sprowadzana z sąsiednich dzielnic. (1)

Początkowo przecieraniem drewna zajmowały się małe rodzinne zakłady ulokowane na wsi w pobliżu wyrębu, wyposażone w prymitywne traki pionowe, napędzane głównie przez napędy wodne i wiatrowe. Dalsza obróbka odbywała się w także niedużych miejskich zakładach rzemieślniczych gdzie z pomocą prostych narzędzi wykonywano głównie meble oraz drewniane elementy budynków.

REKLAMA

Wraz z rozwojem cywilizacji zapotrzebowanie na produkty tartaczne stale wzrastało, a konieczność trans-portu drewna do tartaków wymuszała budowę dróg. W XIX i XX wieku powstało na terenie lasów w okolicy Bar-linka wiele utwardzonych dróg m.in. Krzynka – Lipy, Krzynka – Karsko, które pozwalały na transport pozyskane-go drewna do tartaków w Krzynce, Moczydłach, Barlinku i Gorzowie.

W połowie XIX wieku prace ręczne w coraz większym stopniu były zastępowane obróbką maszynową. Dzięki technice parowej w tartakach zaczęto używać o wiele bardziej wydajnych traków mechanicznych. W okresie tym nastąpił najbardziej dynamiczny wzrost produkcji przemysłu tartacznego. Małe warsztaty zastępowane były większymi zakładami specjalizującymi się w przerobie drewna i wykorzystującymi w procesie przecierania nowe przemysłowe metody obróbki drewna. Zakłady te nazywane tartakami posiadały zwykle plac składowy, hale tartaczną i skład tarcicy.

Tartacznictwo było często ubocznym zajęciem młynarzy. Tak było także w Barlinku. Funkcję tartaku pełnił np. założony w 1858 roku przez Otto Bahnsa zbożowy Młyn Dolny (Hinter Mühle). (2)

Dzisiejsze zdjęcia będącego w ruinie ryglowego budynku Młyna Dolnego, przy którym także przecierano drewno.

Dwukondygnacyjny budynek młyna o masywnej kamiennej podbudowie opiera się czasowi i czeka na ratunek.

Tartak funkcjonował także przy Młynie Przednim (Vormühle). Jego właścicielem był Richard Jänike. Zakład ten, który ulokował się obok młyna w centrum Barlinka był najstarszym, w którym wykorzystywano mechaniczną obróbkę drewna. Firma Richarda Jänike już w połowie XIX wieku używała piły parowej o mocy 6 KM i była to pierwsza maszyna o napędzie parowym na terenie Barlinka.

Tartak istniał do 1928 roku. Później na miejscu tartaku powstał dom towarowy.

Najstarszy tartak w Barlinku ulokowany przy Młynie Przednim.
Po prawej stronie widoczny jest komin, którego budowa miała miejsce jeszcze przed 1870 rokiem.
(Do zdjęcia pozowało 16 osób – pewnie wszyscy pracownicy tartaku.)

Jak można przeczytać w pracy Ivo Franza 3/ w 1895 roku na terenie powiatu Soldin (myśliborskiego) było 16 tartaków zatrudniających 177 pracowników. W 1907 roku z uwagi na użycie nowocześniejszych maszyn tartacznych liczba ich zmniejszyła się do14, zaś liczba zatrudnionych pozostała praktycznie ta sama. Wynosiła ona 175 pracowników. Oznaczało to, że w statystycznym tartaku zatrudnienie znajdowało około 13 osób.

Na zdjęciu z 1928 roku uwieczniającym przemarsz obok tartaku w czasie obchodów 650-lecia założenia miasta
widać po lewej stronie jeszcze leżące kłody drewna na placu przy Młynie Przednim.

Andrzej Mrowiński

PRZYPISY
1/ strona internetowa Nadleśnictwa Barlinek: http://www.barlinek.szczecin.lasy.gov.pl
2/ Błażej Skaziński, Barlinek na szlaku młynów, Wydawnictwo ZAPOL, 2014
3/ Ivo Franz, Historische Sägeindustrie in Brandenburg: Entwicklung von 1850 bis 1990, (Przemysł tartaczny w Brandenburgii – rozwój od 1850 do 1990 roku), Hamburg, 2009

Dodaj komentarz